Pentref Gwyddoniaeth yn yr Eisteddfod Genedlaethol

Dros y blynyddoedd diwethaf, mae Pentref Gwyddoniaeth a Thechnoleg yr Eisteddfod Genedlaethol wedi cael ei drawsnewid yn ardal ryngweithiol, ddeniadol a chyffrous, gan ddod â phob elfen o STEAM yn dod yn  fyw i ymwelwyr o bob oed.
Gyda rhaglen gyfoes o weithgareddau, o sgyrsiau a chyflwyniadau am y datblygiadau gwyddonol diweddaraf ledled y byd, i gyfleoedd i blant arbrofi gyda phob math o wyddoniaeth, dyma un o ardaloedd prysuraf a mwyaf poblogaidd y Maes.

Mae'r Pentref Gwyddoniaeth yn rhan gynyddol bwysig o'r ŵyl, gan groesawu cynrychiolwyr o'r sefydliadau academaidd yn ogystal â chwmnïau a sefydliadau sy'n dymuno ymgysylltu â phobl ifanc ym mhob agwedd ar wyddoniaeth a thechnoleg. Yn ogystal â gweithgareddau rhyngweithiol, roedd heriau peirianneg dyddiol i bobl ifanc. Diolch i'r holl wirfoddolwyr a gynigiodd helpu gyda'r digwyddiad dros y 6 diwrnod, yn enwedig athrawon o ysgolion lleol.
Enillydd Medal Wyddoniaeth a Thechnoleg eleni yn yr Eisteddfod  Genedlaethol yn Wrecsam yw Dewi Bryn Jones, arloeswr blaenllaw mewn technolegau iaith a lleferydd Cymraeg.
Dros y blynyddoedd diwethaf, mae Dewi wedi gwneud mwy nag unrhyw un arall i ddatblygu offer ac adnoddau iaith gyfrifiadurol Cymraeg, gan alluogi'r cyhoedd i ddefnyddio'r Gymraeg ar eu cyfrifiaduron ac mewn cyfathrebu digidol. Mae ei dechnolegau hefyd yn cefnogi unigolion anabl a'r rhai ag anghenion ychwanegol i gyfathrebu yn y Gymraeg.
Mae Dewi yn arwain tîm o ddatblygwyr meddalwedd yn yr Uned Technolegau Iaith yng Nghanolfan Bedwyr, Prifysgol Bangor. Mae ei weledigaeth a'i gyfraniadau wedi sbarduno arloesedd mewn technoleg ysgrifennu Cymraeg, technoleg lleferydd Cymraeg, a chyfieithu peirianyddol Cymraeg yn y byd digidol.
Mae'r fedal, a ddyfarnwyd gyntaf yn 2004, yn cydnabod ac yn dathlu cyfraniad unigolyn at wyddoniaeth a thechnoleg drwy gyfrwng y Gymraeg. Yn briodol, y derbynnydd cyntaf oedd yr Athro Glyn O Phillips, gwyddonydd amlwg o Wrecsam a phennaeth sefydlu Sefydliad Gogledd Ddwyrain Cymru – Prifysgol Wrecsam bellach.
Nod y fedal yw anrhydeddu a dathlu cyfraniadau rhagorol i'r diwydiant gwyddoniaeth a thechnoleg drwy gyfrwng y Gymraeg.

Ynys Echni – Taith Gerdded Drwy Amser, prosiect a ariennir gan y Loteri Genedlaethol.
 

Mae Ynys Echni yn gyrchfan unigryw a syfrdanol wedi'i lleoli ym Môr Hafren oddi ar arfordir Cymru. Mae'r ynys yn cynnig cyfle anhygoel i ymwelwyr archwilio harddwch a hanes un o'r lleoedd mwyaf unigryw a diddorol yn y DU.
Mae hanes cyfoethog yr ynys yn un o'r nodweddion mwyaf amlwg, gyda'r ynys wedi'i defnyddio fel mynachlog, carchar, a chaer amddiffynnol dros y canrifoedd.
Un o nodweddion mwyaf eiconig yr ynys yw Goleudy Ynys Echni, a adeiladwyd ym 1737 ac sy'n dal i sefyll heddiw. Er ei fod ar gau i ymwelwyr, gallwch ddysgu am ei hanes cyfareddol a'i bwysigrwydd i'r ynys.
Mae'r ynys hefyd yn gartref i ystod eang o fywyd gwyllt, gan gynnwys adar môr sy'n nythu, morloi llwydion, ac amrywiaeth o bryfed a phlanhigion. Gall ymwelwyr fynd ar deithiau tywys o amgylch yr ynys i ddysgu mwy am ecoleg yr ynys a'r rhywogaethau unigryw sy'n ei galw'n gartref.

Er nad oes gennym aelod staff penodedig yn y swydd mwyach, a bod y prosiect a ariennir yn dod i ben ym mis Rhagfyr 2025, rydym yn dal yn awyddus i gefnogi ysgolion i ddysgu am Ynys Echni ac ymgysylltu ag ef yn y dyfodol.
I'r perwyl hwnnw, rydym yn gweithio tuag at wneud llawer o'r adnoddau ar gael ar-lein i ysgolion eu defnyddio'n annibynnol, ac yn gobeithio y byddwn yn dal i allu cyflwyno rhai gweithdai a gweithgareddau mewn ysgolion. Peidiwch ag anghofio, rydym hefyd yn awyddus i weithio gydag ysgolion i hwyluso ymweliadau dydd a phreswyl â'r ynys a all fod yn brofiad anhygoel i ddisgyblion ddysgu am ei natur a'i hanes cyfareddol!

Yn fyr felly, rydym yn gobeithio parhau i gynnig i ysgolion:

Yn y cyfamser, y cyswllt gydag unrhyw ymholiadau ynghylch ysgolion ac Ynys Echni yw Tim Orrell tim.orrell@caerdydd.gov.uk a hefyd copi i flatholmisland@cardiff.gov.uk. Ar ôl 21/12/25 yr olaf fydd y cyfeiriad i gysylltu ag ef.

Mae Eco-Ysgolion yn rhaglen fyd-eang sy'n ymgysylltu â dros 20 miliwn o blant ar draws mwy na 100 o wledydd, gan ei gwneud y rhaglen addysg amgylcheddol fwyaf ar y blaned. Datblygwyd y rhaglen gan y Sefydliad Addysg Amgylcheddol (FEE) ym 1994 a'i rhedeg yng Nghymru gan Cadwch Gymru'n Daclus.

Fe'i cynlluniwyd i rymuso ac ysbrydoli pobl ifanc i wneud newidiadau amgylcheddol cadarnhaol i'w hysgol a'r gymuned ehangach, gan adeiladu ar eu sgiliau, gan gynnwys rhifedd a llythrennedd, a chwmpasu Addysg ar gyfer Datblygu Cynaliadwy a Dinasyddiaeth Fyd-eang.

https://keepwalestidy.cymru/eco-schools/https://keepwalestidy.cymru/eco-schools/

Pecynnau Perllannau Ysgol

Mae ein Pecyn Perllannau Ysgol ar gyfer unrhyw ysgol a gynhelir gan awdurdod lleol sy'n edrych i wella eu tiroedd a chreu lle ar gyfer dysgu yn yr awyr agored.

Byddwn yn gweithio gyda chi i ddylunio perllan eich ysgol ac yn eich cefnogi i blannu a gofalu am eich cnydau. Bydd ein tîm Eco-Ysgolion hefyd yn cyflwyno gweithdy rhyngweithiol arbennig a gynlluniwyd i helpu disgyblion i ddeall pwysigrwydd coed brodorol a diogelu cynefinoedd ar gyfer bioamrywiaeth.

CYSTADLEUAETH YSGOL BEILOT I GREU LABORDY BYW MEWN YSGOLION CYNRADD
HYDREF 2025 – GAEAF 2026

Mae Prifysgol Caerdydd a phartneriaid yn cydweithio ag ysgolion cynradd ledled Cymru i wella cynaliadwyedd ac amodau dan do amgylcheddau dysgu trwy greu Labordai Byw. Mae hyn yn rhan o brosiect ymchwil tair blynedd a ariennir gan Ymddiriedolaeth Leverhulme. Bydd y fenter hon yn cynnwys cyd-ddylunio a chyd-greu gyda disgyblion ac athrawon, gan sicrhau bod safbwyntiau a syniadau cymuned yr ysgol yn llywio datblygiad atebion arloesol ac yn cefnogi dinasyddiaeth gynaliadwyedd dan arweiniad plant.

Mae Prifysgol Caerdydd yn chwilio am ysgolion peilot i ymuno â'r broses hon — gan gydweithio ag ymchwilwyr i archwilio, cyd-ddylunio, profi a mireinio strategaethau sy'n gwella cysur ystafell ddosbarth, cynaliadwyedd a pherfformiad amgylcheddol. Bydd ysgolion sy'n cymryd rhan yn cyd-ddatblygu gwybodaeth, adnoddau a gweithgareddau sy'n cefnogi addysgu a dysgu, gyda chefnogaeth ymchwilwyr Prifysgol Caerdydd. Gyda'n gilydd byddwn yn datblygu:

Amgylchedd dysgu cynhwysol ac unigryw (“Labordy Byw”)

Adnoddau i gefnogi athrawon i addysgu trwy ddysgu ymarferol am gynaliadwyedd, dyfodol ecogyfeillgar, newid hinsawdd a chyd-ddylunio.

Bydd ysgolion peilot yn derbyn:
Mynediad at lyfrgell o adnoddau a llogi offer i gefnogi dysgu.
Creu  Labordy Byw ar draws eich ysgol.
Sesiynau gweithdy dan arweiniad Prifysgol Caerdydd.
Ymgysylltiad hirdymor â Phrifysgol Caerdydd – 1 - 2+ blynedd.

Rhwng Hydref – Gorffennaf 2026, neu Ionawr 2026 – Rhagfyr 2026 bydd gofyn i ysgolion peilot gyfrannu:

Ymrwymiad yr Uwch Dîm Arweinyddiaeth i addysg trwy ddull Labordy Byw a chyfranogiad llawn fel ysgol beilot.

Plant a staff i gymryd rhan mewn gweithgareddau Labordy Byw.

Parodrwydd i rannu syniadau a phrofiadau gyda thîm y prosiect, a chydag ysgolion eraill.

I fynegi eich diddordeb a chael eich ystyried fel Ysgol Beilot, nodwch yma erbyn dydd Gwener, 26 Medi 2025. Cyhoeddir yr ysgolion peilot a ddewisir ym mis Hydref 2025.

Os oes gennych unrhyw ymholiadau yn y cyfamser, cysylltwch â ni. Edrychwn ymlaen at glywed gennych!

Mentora Digidol Mullany: Helpu Pobl Ifanc yng Nghymru i Gyrfaoedd STEM

 Mae Cronfa Mullany yn sefydliad symudedd cymdeithasol sy'n gweithio dros bobl ifanc yng Nghymru. Mae ein rhaglen fentora digidol am ddim i ddysgwyr, ac mae'n darparu cyngor un-i-un i Flynyddoedd 9-13 sydd eisiau dysgu mwy am lwybrau gyrfa STEM. Mae'r rhaglen wedi'i phrofi ac wedi ennill Prosiect Addysgol STEM y Flwyddyn (nid er elw) yng Ngwobrau STEM Cymru 2024. Mae ein mentoriaid yn arbennig o brofiadol o gynghori pobl ifanc o gefndiroedd lle mae gwybodaeth am yrfaoedd yn brin neu lle mae cyfleoedd yn isel. Mae llawer o'n menteeion yn dweud sut mae'r rhaglen wedi meithrin eu hyder yn yr arholiadau sydd i ddod. Dyddiad cau cofrestru: Dydd Mercher 24 Medi 2025 Mae dysgwyr yn cofrestru yma: https://themullanyfund.org/en/students/registration/ Os ydych chi'n ysgol neu'n goleg sy'n newydd i'r rhaglen ac os oes gennych chi unrhyw gwestiynau - cysylltwch â ni Mullany:office@themullanyfund.org

Dydd Sadwrn Gwyddoniaeth Gwych - Ysgol Uwchradd Aberhonddu - Dydd Sadwrn 4ydd Hydref 2025 10am - 2pm 

Ymunwch â Sefydliad Ffiseg, a gefnogir gan Gymdeithas Frenhinol Cemeg ac Ysgol Uwchradd Aberhonddu ar gyfer Gŵyl Wyddoniaeth. Bydd Dydd Sadwrn Gwyddoniaeth Fawr yn cynnwys: Harry Potter – Gwyddoniaeth neu Hud?, Frozen! a Gwyddoniaeth Wedi'i Symleiddio, lle bydd teuluoedd a ffrindiau ynghyd ag athrawon cynradd ac uwchradd yn mwynhau cyfleoedd rhannu a rhwydweithio. Yn ystod yr egwyl ginio byddwn yn cynnal Y Dathliad Gwyddoniaeth Mawr: Ymunwch â'r Gymdeithas Gemeg Frenhinol a'r Sefydliad Ffiseg ar gyfer gweithgareddau ac arddangosiadau ymarferol. Dewch â'ch arddangosiadau gwyddoniaeth eich hun i'w rhannu ag eraill. Bydd lluniaeth ar gael. Archebwch eich lle am ddim yma

Cynhadledd Athrawon Ffiseg Cymru 2025 ar-lein 5pm 29 Medi 2025. (M1) O Stormydd i Blu Eira: Ffiseg Tywydd a Newid Hinsawdd ar-lein

Paratowch i ddod â byd gwyllt tywydd a hinsawdd i'ch ystafell ddosbarth — heb wlychu'ch traed! Ymunwch â Scientific Sue am weithdy ar-lein cyflym, llawn hwyl sy'n llawn 11 gweithgaredd ffiseg ymarferol sy'n archwilio cysyniadau allweddol y tu ôl i bwysau aer, gwynt, trosglwyddo gwres, ffurfio cymylau, tywydd eithafol, a newid hinsawdd. O dorri pren balsa gyda phwysau atmosfferig i greu storm mewn balŵn, mae'r arddangosiadau cofiadwy hyn yn sicr o danio chwilfrydedd a dyfnhau dealltwriaeth. Archebwch yma

Gŵyl Wyddoniaeth Abertawe 25ain-26ain Hydref

Mae Gŵyl Wyddoniaeth Abertawe yn dychwelyd i Amgueddfa Genedlaethol y Glannau. Yn rhedeg o 25ain-26ain Hydref, gall pawb fwynhau stondinau arddangos AM DDIM a sioeau y gellir eu harchebu, rhai yn arddangos yr ymchwil arloesol ym Mhrifysgol Abertawe. Bob blwyddyn, mae'r ŵyl yn dangos y gall gwyddoniaeth fod yn hwyl i bob oed, p'un a ydych chi'n creu, yn archwilio neu'n darganfod. Mwy o wybodaeth yma

The Big Science Workshop: Gweithdy Gwlanog Calan Gaeaf 30 Hydref 1pm-3pm

Amgueddfa Wlân Cymru,Dre-Fach Felindre, Felindre, Llandysul SA44 5UP

Ymunwch â The Big Science Project am weithgaredd gwyddoniaeth ymarferol lle mae gwlân yn cwrdd â gweoedd ac mae braw yn cwrdd â gwyddoniaeth! Allwch chi adeiladu’r we pry copyn gryfaf gan ddefnyddio dim ond gwlân? Rhowch eich sgiliau peirianneg ar brawf wrth i chi gynllunio’ch gwe eich hun—yn ymlusgol ac ysbrydol! Yna, gwelwch faint o bwysau y gall eich gwe ei ddal!

Darganfyddwch sut mae strwythur y gwlân yn gweithio, arbrofwch â throelli neu blethu i wneud eich gwe yn gryfach, ac archwiliwch wyddoniaeth tensiwn a deunyddiau mewn ffordd fang-tastig! Yn berffaith ar gyfer plant chwilfrydig ac oedolion dewr fel ei gilydd—galwch heibio os meiddiwch! Rhagor o fanylion yma

Wythnos Codio Genedlaethol 15 -20 Medi

Mae Wythnos Codio Genedlaethol wedi'i chysegru i ysbrydoli unigolion o bob oed i ddysgu a chofleidio sgiliau codio. Bydd digwyddiad eleni yn cychwyn ar yr 16eg o Fedi, gyda'r prif thema wedi'i chanoli o amgylch Deallusrwydd Artiffisial (AI). Mae Wythnos Codio Genedlaethol yn annog pobl i ymgysylltu â chodio, boed yn ddechreuwyr llwyr neu'n weithwyr proffesiynol profiadol sy'n edrych i wella eu sgiliau. Mae'r digwyddiad wythnos o hyd yn hyrwyddo'r syniad nad yw codio ar gyfer gweithwyr proffesiynol technoleg yn unig ond ei fod yn sgil werthfawr a all fod o fudd i bawb yn eu bywydau personol a phroffesiynol. Gallwch gymryd rhan trwy gofrestru ar gyfer cenhadaeth Astro Pi ESA, mae Astro Pi yn rhoi cyfle i ddisgyblion ysgolion cynradd ac uwchradd ysgrifennu rhaglenni cyfrifiadurol sy'n rhedeg ar gyfrifiaduron Raspberry Pi ar fwrdd yr Orsaf Ofod Ryngwladol! Rhagor o wybodaeth yma

Cystadleuaeth CanSat y DU

Mae cystadleuaeth CanSat yn rhoi cyfle i fyfyrwyr gael profiad ymarferol o weithio ar brosiect gofod ar raddfa fach. Maent yn cael y dasg o ddylunio ac adeiladu eu efelychiad eu hunain o loeren go iawn, wedi'i integreiddio o fewn cyfaint a siâp can diod feddal. Yr her i fyfyrwyr yw ffitio'r holl is-systemau mawr a geir mewn lloeren, fel pŵer, synwyryddion a system gyfathrebu, i'r gyfaint lleiaf hwn. Ar ôl adeiladu eu CanSat,bydd timau'n cael eu gwahodd i lansio digwyddiadau ledled y DU i lansio eu CanSats ar rocedi bach, gyda'u CanSats yn dychwelyd i'r Ddaear gan ddefnyddio parasiwt a ddyluniwyd gan y myfyrwyr. Mae prif genhadaeth i dimau o fesur pwysedd aer a thymheredd aer yn ystod disgyniad y CanSat, gyda data'n cael ei drosglwyddo i orsaf ddaear y myfyrwyr. Maent hefyd yn cael y dasg o ddylunio ail genhadaeth o'u dewis. Gall fod yn seiliedig ar genadaethau lloeren eraill, angen canfyddedig am ddata gwyddonol ar gyfer prosiect penodol, arddangosiad technoleg ar gyfer cydran a ddyluniwyd gan fyfyrwyr, neu unrhyw genhadaeth arall a fyddai'n cyd-fynd â galluoedd y CanSat. Mae'r gystadleuaeth yn rhedeg o fis Medi/Hydref - mis Ebrill bob blwyddyn. Darllenwch ganllawiau'r gystadleuaeth yma. Â diddordeb mewn cymryd rhan yng nghystadleuaeth CanSat 2025 - 2026? Cofrestrwch yma

Cronfa Allgymorth Y Gymdeithas Gemeg Frenhinol 

Mae ein Cronfa Allgymorth yn darparu cefnogaeth ariannol i aelodau, unigolion a sefydliadau er mwyn eu galluogi i redeg gweithgareddau ymgysylltu â'r cyhoedd ac ysgolion sy'n seiliedig ar gemeg.

Trwy'r gronfa rydym yn anelu at gefnogi prosiectau fydd yn:

• meithrin y gallu a'r cyfle yn y gymuned wyddoniaeth gemegol amrywiol (gan gynnwys aelodau RSC) i ymgysylltu ag ystod o gynulleidfaoedd er mwyn meithrin y genhedlaeth bresennol a'r cenedlaethau i ddod i fod yn angerddol dros y gwyddorau cemegol
• cynnig ystod o weithgareddau a chyfleoedd effeithiol sy'n cyfoethogi'r cwricwlwm i ymgysylltu ac ysbrydoli myfyrwyr ysgol ymhellach yn y gwyddorau cemegol a chodi dyheadau
• darparu cyfleoedd ymgysylltu cemeg ysbrydoledig, wedi'u cyflwyno neu eu cydgysylltu gan bobl fedrus, i gynulleidfaoedd, cymunedau a lleoedd sy'n anodd eu cyrraedd 

Rhennir Cronfa Allgymorth y Gymdeithas Frenhinol Cemeg yn ddau gategori: grantiau bach - hyd at £5,000 a grantiau mawr - hyd at £10,000.

Manylion yma.

Cyllid Ymgysylltu Gwobrau Crest

Mae cyllid Ymgysylltu yn cyfeirio at ddau ddull o gefnogi ysgolion mewn amgylchiadau heriol, sef Grantiau Ymgysylltu ac Ymgysylltu'n Syml CREST. Mae'r cyllid i helpu ysgolion i gynnal Gwobrau CREST gyda myfyrwyr sydd o gefndiroedd a grwpiau sydd heb gynrychiolaeth ddigonol mewn STEM. Mae ceisiadau ar agor yn Nhymor yr Hydref 2025. Dyma'r ddolen Mae adnoddau CREST ar gael am ddim i bob ysgol, ond mae costau o hyd yn gysylltiedig â rhedeg CREST a allai fod yn rhwystr i rai ysgolion.